بعد از واقعه کربلا ؛ اولین باری که مراسم عزاداری بصورت رسمی
باب شد در سال ۳۵۲ و در
زمان آل بویه بود . یعنی حدودا -- ۳۰۰ -- سال بعد .
ابن جوزی در کتاب المنتظم میگوید :
در سال ۳۵۲
هجری ؛ معزالدوله دیلمی دستور داد در روز عاشورا مردم را جمع کنند و مردم اظهار حزن کنند . در این
روز بازارها بسته شد و خرید و فروش موقوف گردید . قصابان گوسفند ذبح نمیکردند و هریسه
پزها(حلیم پز) هریسه نمیپختند . مردم آب نمی
نوشیدند . در بازار ها خیمه بر پا کردند و به رسم عزاداری ؛ کرباس می آویختند . زنان بر سر و روی خود میزدند و بر
حسین ندبه میکردند .
بعد از آل بویه ؛ در زمان سلجوقیان ؛ این مراسم کمرنگ و یا
حتی برچیده میشود و گهگاه تا حد یک سخنرانی در بارگاه امام علی پیش میرفته و دیگر هیچ .
در زمان خوارزمشاهیان و ایلخانیان هم رونقی نداشته است .
صفویان ؛ مذهب تشیع را در ایران برقرار کردند .
در این دوران ؛ پادشاهان صفوی ؛ عزاداریهای باشکوه و بی سابقه
ای انجام میدادند . سرودن اشعار مذهبی ؛ تعزیه در رثای امام کربلا مرسوم شد .
کاررنی در سفرنامه خود مینویسد ؛
در سر کوچه ها ؛ کرسی میگذارند و ملایی روی آن می نشیند و سخنانی
در مصیبت کشتگان کربلا میگوید . مردم هم بدور او جمع میشوند . و ملایان در بین سخنرانی
؛ میوه های فصل را تناول میکنند .
در دوره صفویان ؛ موقوفات و حسینیه ها بکار افتاد .
بگفته کاررنی ، مردم جامه کبود یا سرخ بر تن میکردند که جامه
عزاداری بود . (از این نکته میتوان دریافت که لباس مشکی در آندوره لباس عزاداری نبوده
) .
در دوره افشاریان ؛ کما بیش با همین ترتیب یعنی سخنرانی و گاه
تعزیه ؛ مراسم عزاداری ادامه داشته است .
در دوره زندیه ؛ (کریمخان )؛ تعزیه خوانی رواج بیشتری داشته .
تعزیه خوانی ؛ بدین شکل بوده که چند نفر ؛ لباس عربی میپوشیدند
و صحنه اتفاقات کربلا را به نمایش میگذاشتند . این نوع نمایش به تعزیه خوانی معروف
شد .
این نمایش در کاروانسراها و میادین اجرا میشد .
و اما در دوره قاجار .
. .
در دوره قاجار ؛ ناصرالدین شاه خود را سخت شیفته معصومین ؛
علی الخصوص شهید کربلا نشان میداد .
در این دوره عزاداریها ؛ چه از لحاظ کیفی و چه از لحاظ محتوا
، کلا تغییر کرد و هر ساله شروع به پختن غذای
نذری میکرد و لباس مشکی بین مردم تقسیم میکرد و مراسم سخنرانی و تعزیه خوانی را انجام
میداد .
میگویند بعد از سفرهای خارجیش و دیدن برنامه های کارناوال ؛
تصمیم میگیرد چیزی مشابه آنرا در ایران بنا کند . در نتیجه با الگو برداری از ساختمان
رویال آلبرت هال (در لندن) تکیه دولت را میسازد . تکیه دولت ؛ با گنجایش هزار نفر ساخته
شد .
برپایی سقاخانه ؛ مراسم تشت گذاری ؛ کفن پوشی و قمه زنی ؛ زخم
زنی و شمع آجین و قفل آجین کردن بدن ؛ از رسوماتی است که در زمان ناصرالدین شاه باب
شد .
(قفل
آجین به این شکل بوده که بدن را سوراخ میکردند و به قفل میزده اند . عملی بسیار دردناک
وگاه منجربه عفونت و بیماری میشده است )
در ایندوره ؛؛ علامت هایی با چراغ تزیین میشده و به دورش پارچه
های نذری می بستند و علامت را در کوچه ها میگرداندند . و همزمان اشعار حزن آلود میخواندند .
رسم قمه زنی و علم کشی و تشت گذاری و سقاخانه ؛ و پختن غذای
نذری و پوشیدن لباس مشکی ؛ از این دوره بجا مانده است .
پس از واژگونی حکومت قاجار و بحکومت رسیدن خاندان پهلوی ؛ در
زمان رضا شاه ؛ با مراسم عزاداری و قمه زنی و علم کشی ؛ مخالفت میشد و رضا شاه علاقه
ای به اینگونه مراسم نداشت و دستور توقف آنرا داد .
اما مردم که برپایی این مراسم را نوعی عبادت میدانستند ؛ بصورت
پنهانی و در جلسات شبانه ؛ در دهه اول عزاداری
میکردند .
رسم جلسات هفتگی و یا جلسات ماهانه یادگار آن دوره میباشد .
در دوره پهلوی دوم ؛ سختگیری از بین رفت و مردم دوباره اجازه
برپایی عزاداری داشتند .
در این دوره مراسم قمه زنی و تعزیه ، کم کم رنگ میباخت .
بسیاری از علما ؛ این مجالس را موقعیتی مناسب جهت آماده کردن
مردم بر علیه نظام پهلوی میافتند و در این جلسات ؛ سخنرانی های آتشین میکردند . و آیت
الله خمینی رسما قیام کربلا را منشا حرکت خود میشمرد و مردم را به آن دعوت میکرد .
بگونه ای که در انقلاب ۵۷
شاه را یزید زمانه و آیت الله خمینی را حسین زمان میدانستند
و انقلاب را حرکتی عاشورایی قلمداد میکردند .
بعد از پیروزی انقلاب و به زعم انقلابیون ؛ پیروزی خون بر شمشیر
؛ مراسم محرم شور و حال دیگری یافت .
و پر شور بودن مراسم عبادتی بزرگ
شمرده میشود . و حتی مراسم عزاداری های ایام فاطمیه با همان تقدس در حال شکل گیری میباشد
.علم کشی و سینه زنی و گل آلود کردن سر و صورت ؛ مراسم تشت گذاری و قمه زنی ؛ دوباره
رواج یافت ...
کافه نادری
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر